"Ciało doskonale niedoskonałe" "Damsko-męskie rojenia, czyli fantasmagorie Hansa Bellmera" AGNIESZKA KOT, IWONA ALECHNOWICZ-SKRZYPEK Uniwersytet Opolski, Wydział Historyczno-Pedagogiczny, Instytut Filozofii, ul. Katowicka 89, 45-061 Opole e-mail: akoot@onet.eu, ialechnowicz@uni.opole.pl Coś różnego ode mnie Pupilla II

Opis popularnonaukowy projektu

Co mają ze sobą wspólnego Galatea i Pinokio? Galatea jest postacią, w której zakochał się mitologiczny król Cypru Pigmalion. Pinokio jest powieściowym drewnianym pajacykiem, którego ojcowską miłością obdarzył stolarz Gepetto. Galateę i Pinokia, oprócz uczucia, którym zostali obdarzeni, łączy jeszcze jedno: oboje zostali stworzeni mistrzowską ręką tych, którzy ich potem pokochali. Galatea powstała jako posąg z kości słoniowej a Pinokio - jako drewniany pajacyk. Galateę i Pinokia może łączyć jeszcze jedno: należą do dzieł, które zasłynęły ze zdolności do samodzielnego życia. Emocjonalna wieź twórcy ze swym dziełem nie jest rzadkością. Trudno się temu dziwić, przecież dzieło jest po to, aby wyrazić myśli, przekazać przemyślenia, dać ujście namiętnościom. Trudno o bardziej osobisty komunikat. Niejedno dzieło przepełnione ładunkiem emocjonalnym zaczyna żyć własnym życiem, choć nieco bardziej metaforycznym niż Galatea i Pigmalion a jednak niemal namacalnym. Jednym z przejawów życia dzieła jest to, że jego nieustanne tworzenie, gdy artysta wciąż szuka najlepszej formy wyrazu. W tym ujęciu do Galatei i Pinokia dołączają lalki Hansa Bellmera, w których można dosłuchać się bicia serca ich twórcy. Brakuje im, być może, nieskazitelnej urody Galatei, jednak przez niedoskonałość swych kształtów wyrażają zmaganie się artysty z tożsamością z samym sobą, płcią i dziełem. Ich sugestywność sprawia, że wrażliwy odbiorca dzieła również zaczyna odczuwać emocje. Uczucia, jakie wzbudzają bellmerowskie lalki o zniekształconych ciałach trudno mierzyć racjonalnymi narzędziami. Emocjonalna warstwa przekazu: niepokój, fascynacja czy zaciekawienie może wymykać się naukowym analizom. Jednak interpretacja przekazu artysty i poszukiwanie jego źródła w otaczającym go świecie jest przedmiotem zainteresowania specjalistów z dziedziny historii, historii sztuki i psychologii. Z ich pomocą łatwiej jest uwrażliwić się na intencje i komunikat artysty i bardziej świadomie poddać się jego oddziaływaniu. Emocjonalny odbiór dzieła sprawia, że zaczyna ono żyć własnym życiem, choć w sposób jeszcze bardziej metaforyczny niż drewniany pajacyk i kobieta z kości słoniowej.

Streszczenie naukowe

HANS BELLMER to artysta, który niewątpliwie uważany jest za jednego z "gigantów surrealizmu". Kojarzony głównie z cyklem rzeźbiarskich instalacji, przedstawiających naturalnej wielkości, niekompletne, często o zduplikowanych częściach, rachityczne i dziewczęce lalki BJDs. BELL-MER wykonał je w latach 30. XX wieku. Wydaje się, że podobnie jak on oddziaływał na nie (wszak był ich twórcą i tzw. "ojcem"), tak samo one uwodziły jego. Artysta urabiał je również w inny sposób, były one także obecne na jego fotografiach, rysunkach oraz grafikach. Celem projektu jest ukazanie problemu wzajemnego oddziaływania artysty i jego dzieła, rozmycia różnicy płci oraz poszukiwania własnej tożsamości w oparciu o artystyczne praktyki HANSA BELLMERA. Swoistość twórczości tego lalkarza polega na tym, że ujmowana powierzchownie sprawia ona wrażenie mocno odpychającej, a słowo "inny" zostaje odmienione w niej przez wiele przypadków. BJDs określamy mianem hybrydy ze względu na ich specyficzną strukturę, która pozwala na nieskończone przemieszczanie poszczególnych elementów, będących jakby ciągle "w budowie". Nie jesteśmy w stanie zidentyfikować tych elementów. Dokonując oceny, w której orzekamy, że dana część lalki, nie pasuje do reszty - nie jest to więc substancjalna całość - sprzeciwiamy się temu, co jest, chcemy zastąpić to czymś innym. W tym momencie, z ponurej otoczki noir wyłania się aspekt sztuki BELLMERA nastawionej na dialog. Kim lub czym jest ten "nierozpoznany", w stronę którego się kierujemy? To Inny, który jest ulokowany na dwóch poziomach. Oba te stany są równorzędne w jednym i w drugim przypadku nie możemy utożsa-mić się z lalką, którą przedstawia nam artysta. W pierwszym wypadku dostrzegamy, że to w nas znajdują się takie przemieszczone elementy (nasz własny Inny), dopiero w zetknięciu z którymi (Którym), możemy doświadczyć, kim właściwie jesteśmy my sami. W drugim z kolei, zdajemy sobie sprawę, że choć możemy bardzo blisko podejść do lalki i wręcz podglądać jej "intymne życie", to pozostajemy jedynie obserwatorami. One istnieją poza naszym umysłem. BJDs BELL-MERA to lalki, które prowadzą z nami podwójną grę. Inny jest oskarżany o to, że jest tylko (na-szym tudzież BELLMERA) rojeniem/fantazją. Tymczasem jest on tak samo rzeczywisty jak lalki artysty. Tego Innego możemy przemieszczać w sobie przez całe życie (niczym "ból przemiesz-czony"). Od czasu do czasu on może przejmować nad nami kontrolę - stawać się nami. W stwierdzeniu - JA to ktoś inny, wcale jednak nie chodzi o to, żeby pomiędzy Ja a Inny postawić znak równości. Inny ma wskoczyć jak staw kulkowy u lalki na właściwe miejsce (jeżeli nic nie haczy tej obłej powierzchni i wszystko ładnie ze sobą współgra - ból zostaje przezwyciężony). Nieforemność dzieł BELLMERA jest pochodną niedostatku naszej świadomości, a lalki artysty zredukowane o pewne elementy lub podwojone - stanowią uobecnienie nieobecnego. Damsko-męskie rojenia to składniki nieu-stannie przeplatające się w jego pracach, będące jakby dekompozycją podmiotu. Poprzez za-stosowanie takich zabiegów, lalkarz chciał przedstawić siebie jako kogoś obcego. W alienacji z kolei można odnaleźć siebie. Oczy zwierciadłem genów

Komitet Organizacyjny

Współpraca

Sponsorzy

Patronat medialny